Önceki konularda, bir çok defa, farklı düzlemlerde ilerleyen dislokasyonların birbirleriyle kesişebildiklerini belirtmiştik. Bu konu başlığında, bu kesişmenin nasıl gerçekleştiği üzerinde duracağız.
Not: Bu içeriği genişletilmiş haliyle video olarak da izleyebilirsiniz. Dersler başlığı altındaki Malzemelerin Mekanik Davranışları video listesine göz atmak için resme tıklayın.
Farklı düzlemlerde ilerleyen iki dislokasyon kesiştiğinde, dislokasyon çizgisi üzerinde, birkaç atom mesafesi uzunluğunda bir kırılma meydana geliyor. Bu kırılma nedeniyle dislokasyon çizgisinin bir kısmı farklı bir kayma düzlemine geçerse, oluşan kırılmaya dislokasyon basamağı (İngilizce: jog) adını veriyoruz. Kırılma sonrasında dislokasyon çizgisi aynı düzlemde kaldığında ise, oluşan kırılmayı dislokasyonun kıvrılması (İngilzce: kink) olarak tanımlıyoruz. Tekrar etmek gerekirse, bir dislokasyonda basamak oluşması, dislokasyon çizgisinin farklı bir düzleme geçtiğine işaret ederken; dislokasyon çizgisinin kıvrılması, dislokasyonun hala aynı düzlemde olduğunu belirtiyor.
Dislokasyon çizgisi kıvrılmanın her iki tarafında da aynı düzlemde yer aldığı için, dislokasyon kıvrıldıktan sonra genellikle tekrar düzelerek kıvrılmayı ortadan kaldırabiliyor. Basamak oluştuğunda ise, dislokasyonun iki tarafı iki farklı düzlemde yer aldığı için, kendiliğinden düzelmesi mümkün olmuyor.
İki dislokasyon kesiştiğinde hangi dislokasyonda basamak ya da kıvrılma oluşacağı, dislokasyonların türü ve Burgers vektörlerinin doğrultusu tarafından belirleniyor. İki kenar dislokasyonu kesiştiğinde, hangi dislokasyonun Burgers vektörü diğer dislokasyonun çizgisine dik konumlanmışsa, o dislokasyon kesişmeden etkilenmeden çıkarken, diğer dislokasyonda basamak oluşuyor. Basamak oluşan dislokasyonun iki tarafı paralel düzlemlerde yer aldığı için, kesilen dislokasyon, basamağı da beraberinde taşıyarak, iki paralel düzlem üzerinde kaymaya devam edebiliyor.
Eğer iki kenar dislokasyonunun Burgers vektörleri birbirlerine paralel konumlanmış ise, iki dislokasyonda da kıvrılma meydana geliyor. Bu kesişim sonrasında her iki dislokasyon da hareketine kendi düzleminde devam edebiliyor.
Metalurjik açıdan bizim için daha büyük önem taşıyan kesişme türü, iki vida dislokasyonu kesiştiğinde ortaya çıkıyor. Çünkü iki vida dislokasyonu kesiştiğinde oluşan basamaklar dislokasyonları kilitleyerek hareketsiz (İngilizce: sessile) bırakıyorlar. Hareketsiz kalan dislokasyonlar, diğer dislokasyonların hareketini de engelleyebildikleri için, malzeme de gerinim sertleşmesi oluşumuna katkıda bulunuyorlar.
Devamı:
- Sonraki sayfa: Plastik davranışı etkileyen faktörlere genel bakış
- Önceki sayfa: Sıcaklığın dislokasyonların hareketine etkisi
- Ana konu başlığı: Malzemelerin Mekanik Davranışı