Önceki konu başlığında, akma noktası geçildikten sonra çekme testini durdurup bir müddet beklediğimizde, malzeme içine sızan yabancı atomların dislokasyonları tekrar yakalayarak kilitlediğini, bu şekilde akma noktasının tekrar ortaya çıkabildiğini belirtmiştik.
Not: Bu içeriği genişletilmiş haliyle video olarak da izleyebilirsiniz. Dersler başlığı altındaki Malzemelerin Mekanik Davranışları video listesine göz atmak için resme tıklayın.
Şimdi size bir soru: eğer kristal içindeki yabancı atomlar, yayılımla hareket ederek dislokasyonları yakalayabiliyorlarsa, bu atomların testi durdurmamıza gerek olmadan da dislokasyonları yakalayabilmesi mümkün olabilir mi? Yani bir dislokasyon, kendini kilitleyen yabancı atom bulutundan kurtulduktan sonra, hareket etmeye başlamışken, yabancı atomların dislokasyonu tekrar yakalaması ve kilitlemesi gibi bir durumdan bahsedebilir miyiz?
Evet, bahsedebiliriz. Elbette, bu durumun gerçekleşebilmesi için, dislokasyonların atomlardan daha yavaş hareket etmeleri gerekiyor. Bunun gerçekleşebilmesi için de, ya şekil değişiminin yüksek sıcaklıkta gerçekleşmesi (atomların yayılım hızını arttırmak için), ya da şekil değişimi hızının atomların yayılım hızından daha yavaş olması gerekiyor. Bu durumda, atomlar dislokasyonu yakalayıp kilitledikten sonra, yük artmaya devam ettiği için dislokasyon tekrar harekete geçip, ardından tekrar durduruluyor. Bu süreç test boyunca sürekli tekrarlandığı için, bu etki ortaya çıktığında, akma eğrisinin plastik kısmı üzerinde ufak dalgalanmalar gözlemliyoruz.
Şekil değişimi esnasında ortaya çıkan bu gerinim yaşlanması işleyişine Portevin-LeChatelier etkisi adını veriyoruz. Bu etkinin ortaya çıkarttığı heterojen şekil değişimi, sadece akma eğrisinin tırtıklanması ile değil, zaman zaman numune yüzeyinde de, akma eğrisine benzer şekilde dalgalı bir yapının ortaya çıkmasıyla kendini gösterebiliyor.
Devamı:
- Sonraki sayfa: Tane sınırları
- Önceki sayfa: Gerinim yaşlanması
- Ana konu başlığı: Malzemelerin Mekanik Davranışı